Over de discipline
Anesthesisten binnen de Pijngeneeskunde
Van operatiepijnen tot pijnkliniek
Anesthesisten zijn artsen die een gespecialiseerde opleiding hebben gekregen in de anesthesie. De anesthesist plant de verdoving en pijnbestrijding tijdens een procedure of ingreep. Bijgevolg wordt in de basisopleiding veel aandacht besteed aan het ontstaan en bestrijden van pijn. Een goede pijnbehandeling geeft niet alleen meer comfort maar werkt ook een vlotte mobilisatie en herstel in de hand.
Vanuit deze insteek ontwikkelen veel anesthesisten dan ook een interesse in andere dan postoperatieve pijnen en volgen diverse opleidingen in binnen- en/of buitenland om andere pijnklachten te herkennen en deze dan zo doelgericht als mogelijk te kunnen behandelen. Deze subspecialisatie van de anesthesie wordt pijngeneeskunde of algologie genoemd.
Ondertussen is de algologie een goed gedefinieerde medische specialiteit, duidelijk verschillend van andere specialismen, die nationaal en internationaal op een multidisciplinaire basis wordt uitgeoefend, gebaseerd op de laatste ontwikkelingen in de neurowetenschappen. Algologie heeft betrekking op de diagnose en behandeling van acute pijn (minder dan 3 maanden duur) en chronische pijn (met een duur van meer dan 3 maanden). Een op evidentie-gebaseerde aanpak van acute pijnklachten is van groot belang gezien dit een essentiële rol speelt in de preventie van chronificatie van pijn.
Samenwerking en multidisciplinariteit
Bij pijnklachten gaat men best eerst met de huisarts op zoek naar de oorzaak ervan om deze waar mogelijk aan te pakken. Het kan zijn dat de huisarts advies nodig heeft van andere zorgverleners zoals medisch specialisten of paramedici zoals psycholoog of kinesitherapeut.
Een verwijzing naar een gespecialiseerd pijncentrum is zinvol wanneer de pijn blijft bestaan ondanks correcte behandeling.
In een gespecialiseerd pijncentrum wordt de pijngeneeskunde op multidisciplinaire basis uitgeoefend. Er is een georganiseerde samenwerking met andere medisch specialisten. Meest frequent gaat het om artsen fysische geneeskunde, neurochirurgen en orthopedisten maar ook neurologen, reumatologen, …
Deze samenwerking werd voor wervelzuilpathologie op 17 juni 2022 in een Koninklijk Besluit omtrent het Multidisciplinair spine consult (MSC) gegoten.
Daarnaast kan een gespecialiseerd pijncentrum beroep doen op psychologen en kinesitherapeuten die zich eveneens hebben bekwaamd in deze unieke materie.
Professionalisering en opleiding
Diverse verenigingen in Vlaanderen, België en de wereld ijveren voor de verdere professionalisering van de pijngeneeskunde. De anesthesisten-algologen hebben zich in Vlaanderen verenigd binnen de VAVP, in Wallonië binnen de GRID (Groupement Régional Interdisciplinaire pour la Douleur). Er is regelmatig overleg omtrent nationale dossiers.
De Amerikaanse anesthesist John Bonica, die bekend staat als de grondlegger van de discipline pijngeneeskunde, stichtte in 1973 de IASP (International Association for the Study of Pain), 20 jaar na de publicatie van zijn boek "The management of Pain". Deze vereniging, met leden in meer dan 100 nationale afdelingen, legt zich toe op het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek binnen de pijngeneeskunde en het verbeteren van de zorg voor mensen met pijn.
De nationale afdelingen van de IASP in Europa verenigen zich in de EFIC (European Pain Federation).
Eén daarvan is de Belgische nationale afdeling, m.n. de BPS (Belgian Pain Society).
De European Pain Federation EFIC organiseert de examens waarna sucesvolle kandidaten het European Pain Federation Diploma in Pain Medicine (EDPM) of Physiotherapy (EDPP) behalen.
In België wordt een ‘Interuniversity certificate/postgraduate studies in algology’ georganiseerd, een gemeenschappelijk initiatief van de UAntwerpen, UGent, UCL, VUB, ULG, ULB en KU Leuven. Deze 2 jaar durende opleiding, een combinatie van theorie en praktijk, is erop gericht de nodige wetenschappelijke kennis, vaardigheden en houding te verkrijgen om uitmuntende zorg te verschaffen aan mensen met complexe pijnproblemen. Dit wordt eveneens geëvalueerd middels examens: ‘Examination Advanced studies in Algology’.
Ook de European Society of Regional Anesthesa and Pain Therapy (ESRA) organiseert sinds 2017 het European Diploma of Pain Medicine (EDPM). In tegenstelling tot de meest andere examens richt dit examen zich enkel op anesthesisten die binnen een multidisciplinair team werken als pijnarts. Het is bedoelt om complementair te zijn aan nationale initiatieven en bekwame, ethische en professionele pijngeneeskunde te bevorderen.
In 1993 werd het World Institute of Pain opgericht , een internationale medische vereniging voor artsen die interventionele pijngeneeskunde beoefenen. De focus ligt op het continu ontwikkelen van een representatief examen voor pijnartsen. Indien deze kunnen aantonen over voldoende kennis te beschikken over de pijngeneeskunde en daarnaast veilig interventionele procedures kunnen uitvoeren, krijgen ze de titel ‘Fellow of Interventionel Pain Practice (FIPP) of Certified Interventional Pain Sonologist (CIPS).
Ongeveer gelijktijdig werd The Spine Intervention Society (SIS) opgericht, eveneens een internationale medische vereniging voor artsen. Zij stellen zich tot doel uitmuntende standaarden voor het uitvoeren van interventionele pijn procedures te ontwikkelen en te verspreiden, mede door het organiseren van workshops.
Andere professionele verenigingen
Verschillende multidisciplinaire pijncentra in Vlaanderen leiden anesthesisten met een speciale interesse in pijngeneeskunde op tot pijnartsen. Zij bieden hen de praktische opleiding aan en helpen hen om zich voor te bereiden op één of meerdere van de vermelde (inter)nationale examens.